پتاسیم یکی از عناصر غذایی پرمصرف برای گیاهان است. این عنصر از طریق فرآیندهای مختلف فیزیولوژیکی، نقش‌های کلیدی در رشد و نمو گیاهان دارد. در این مقاله به نقش این عنصر در گیاهان، علائم و دلایل کمبود پتاسیم در گیاهان و فواید استفاده از کودهای پتاسیمی می‌پردازیم.
نقش پتاسیم در گیاهان
در زیر به بعضی از نقش‌های مهم پتاسیم در گیاهان اشاره می‌کنیم.
- تنظیم باز و بسته شدن روزنه‌های برگ برای فتوسنتز و همچنین جلوگیری از تلفات آب از گیاه
- انتقال مواد فتوسنتزی (قند) از برگ به اندام‌های مختلف مثل دانه و میوه
- تسهیل جذب دیگر عناصرغذایی با تنظیم یونی
- افزایش مقاومت گیاه در برابر تنش‌های محیطی مثل گرما، کم آبی، شوری و …
- افزایش مقاومت به آفات و بیماری‌ها
- رشد میوه یا دانه در گیاهان زراعی و باغی
- حفظ فشار سلولی و ساختار بافت‌ها در گیاه
- فعال سازی آنزیم‌های ضروری برای فرآیندهای مختلف سلولی
فواید استفاده از کودهای پتاسیمی
باتوجه به کارکردهای مهمی که برای پتاسیم در گیاهان گفتیم، مصرف کودهای پتاسیمی جزو مهمی از تولید در کشت‌های مختلف باغی و زراعی هستند و جایگاه مهمی در برنامه‌های کودی دارند. استفاده از کودهای پتاسیمی فواید زیادی دارد از جمله؛
- درشت شدن و افزایش وزن میوه در درختان
- افزایش پرشدن دانه در گیاهان زراعی
- افزایش استحکام ساقه و مقاومت بوته به خوابیدگی در گیاهان زراعی
- بهبود رنگ میوه مثل انار، سیب، گوجه‌فرنگی
- مقاومت به بیماری‌ها و پوسیدگی‌های ریشه
- افزایش گلدهی
- افزایش مقاومت به کم آبی و شوری
- افزایش رشد و توسعه ریشه برای جذب مواد
- افزایش سلامت و ایمنی گیاه
علائم کمبود پتاسیم در گیاهان
کمبود پتاسیم در گیاهان، که اغلب به عنوان “کمبود پتاس” شناخته می‌شود، میتواند منجر به علائم مختلفی شود که بر سلامت و رشد کلی گیاه تأثیر می‌گذارد. تشخیص کمبود پتاسیم همیشه آسان نیست چون علائم بصری خیلی از عناصر غذایی شبیه هم است. بهترین کار برای اطمینان از کمبود پتاس، انجام آزمایش خاک و بافت گیاهی است.
برخی از علائم رایج کمبود پتاسیم در گیاهان به‌صورت زیر است؛
- زردی و یا زردی مایل به قهوه‌ای در حاشیه برگ‌های پیر که معمولا از نوک برگ شروع می‌شود.
- سوختگی حاشیه برگ‌ها که معمولا با تغییر رنگ به قرمز مایل به قهوه‌ای همراه است.
- کاهش و یا توقف رشد و کوتاه شدن ساقه و شاخه
- کاهش سایز میوه و دانه در گیاهان زراعی و باغی
- ریزش میوه
- کاهش گلدهی و تولید میوه و دانه
- افزایش حساسیت به آفات و بیماری‌ها
- پیچ‌خوردگی غیرطبیعی برگ‌ها
- لکه‌های قهوه‌ای روی برگ‌ها
تصاویر کمبود پتاسیم در برخی از گیاهان زراعی و باغی مانند گردو، گندم، مرکبات، ذرت، سیب زمینی و سیب در زیر آورده شده است.
دلایل کمبود پتاسیم در خاک و گیاه
کمبود پتاسیم در خاک و گیاهان میتواند به دلایل مختلفی رخ دهد. شناسایی این عوامل برای پیشگیری و مدیریت موثر، بسیار مهم است. در ادامه به چند دلیل رایج کمبود پتاسیم در گیاهان اشاره می‌کنیم؛
- شستشوی پتاسیم در مناطق با بارندگی یا آبیاری‌های زیاد
- استفاده بیش‌ازحد کودهای نیتروژنه و فسفره و بهم خوردن تعادل عناصر غذایی
- عدم کوددهی مناسب با کودهای پتاسیمی درطول فصل
- pH خیلی بالا یا پایین (خاک‌های قلیایی یا خیلی اسیدی)
- در خاک‌های شنی شستشوی پتاسیم بالا بوده و خاک توانایی نگهداری عناصر غذایی کمتر دارد.
- کم آبی باعث کاهش دسترسی ریشه به پتاسیم و مواد غذایی می‌شود.
- در خاک‌های شور، جذب پتاسیم توسط ریشه مختل می‌شود.
- آسیب‌های فیزیکی به ریشه در نتیجه خاکورزی در باغات و یا صدمات آفات و بیماری باعث کاهش جذب پتاسیم می‌شود.
- عدم تهویه ریشه در خاک‌های با بافت فشرده و محدودیت جذب پتاسیم
شکل‌های مختلف پتاسیم در خاک
تنها بخش کمی از پتاسیم موجود در خاک به فرم قابل جذب توسط ریشه است و بخش زیادی از آن در اجزای ساختارهای معدنی خاک به فرم غیرقابل جذب قرار دارد.
محتوای پتاسیم در خاک به اشکال زیر است؛
- پتاسیم غیر قابل جذب
- پتاسیم با قابلیت جذب کمتر
- پتاسیم قابل جذب (محلول)
این سه فرم قابلیت تبدیل به یکدیگر را دارند. و ممکن است طی فرایندهای مختلف و به مرور زمان، فرم‌های غیرقابل جذب، بصورت قابل حل درآمده و جذب گیاه شوند و یا بالعکس…
استفاده از کودهای زیستی باکتریایی برای تبدیل فرم غیرقابل جذب پتاسیم به فرم قابل جذب گیاه تاثیر زیادی در کاهش هزینه‌های تولید و کشاورزی سالم دارد. با اینکار میزان مصرف کودهای شیمیایی تاحد زیادی کاهش پیدا می‌کند.
رفع کمبود پتاسیم در گیاهان
برای مدیریت صحیح کمبود پتاسیم، باید قبل از هراقدامی نتایج آزمایش خاک و بافت گیاهی داشته باشید. کمبود پتاسیم باعث کاهش عملکرد خواهد شد. در ادامه مجموعه اقداماتی برای رفع کمبود پتاسیم را توضیح می‌دهیم.
- کوددهی با کودهای مناسب
بسته به شرایط، نوع کشت و زمان مصرف از کودهای مناسب استفاده کنید. برای اینکار می‌توانید از کودهای رایج پتاسیم مثل سولفات پتاسیم گرانول، سولوپتاس، نیترات پتاسیم یا مونوفسفات پتاسیم بسته به شرایط استفاده کنید.
- تنظیم pH خاک
pH خاک را در محدوده مناسب نگه دارید. اکثر گیاهان pH کمی اسیدی تا خنثی (حدود 5/6 تا 7) را ترجیح می‌دهند. سطوح بالای pH می تواند روی دسترسی به مواد غذایی از جمله پتاسیم تأثیر منفی بگذارد.
- مدیریت آب
آبیاری بیش از حد میتواند منجر به شسته شدن پتاسیم از خاک شود، ازطرفی کم آبیاری باعث ایجاد تنش و بروز مشکل در دسترسی ریشه به پتاسیم می‌شود. آبیاری‌ها را با مدار و حجم مناسب تنظیم کنید.
- رعایت تناوب محصول
کشت متوالی گیاهانی که پتاسیم زیادی مصرف می‌کنند باعث تخلیه شدید پتاسیم خاک و کمبود این عنصر می‌شود. رعایت تناوب و کشت گیاهان مختلف تاحدودی باعث رفع این مشکل می‌شود.
- توجه به شوری خاک
شوری زیاد خاک میتواند مانع جذب پتاسیم توسط گیاهان شود. مدیریت صحیح آبیاری و جلوگیری از تجمع املاح در خاک برای حفظ سطح پتاسیم مهم است.
یک پاسخ
ممنون