مونو آمونیوم فسفات (MAP) یکی از پرمصرف‌ترین کودهای فسفاته در کشاورزی و حاوی بیشترین فسفر در بین کودهای فسفره است.
کود مونو آمونیوم فسفات چیست؟
از آنجایی که این مقاله راهنمای کامل است، از تعریف این کود یعنی “مونو آمونیوم فسفات چیست؟” شروع می‌کنیم.
مونوآمونیوم فسفات (MAP) نوعی کود و حاوی دو عنصر غذایی فسفر و نیتروژن برای گیاهان است. این کود کاملا در آب محلول بوده و بصورت گسترده در کشاورزی استفاده می‌شود. این کود با عنوان فسفر بالا هم شناخته می‌شود.
فرمول شیمیایی مونو آمونیوم فسفات بصورت NH4H2PO4 است که از یون‌های آمونیوم (+NH4) و فسفات (–H2PO4) تشکیل شده است.
| پارامتر | مقدار |
|---|---|
| فرمول شیمیایی | NH4H2PO4 |
| فسفر (P2O5) | 48 تا 61 درصد |
| نیتروژن (N) | 10 تا 12 درصد |
| اسیدیته محلول | 4 تا 4.5 |
| حلالیت در آب | 370 گرم در لیتر |
اگر آنالیز مونو آمونیوم فسفات در جدول بالا را بررسی کرده باشید، این کود معمولا حاوی 48 تا 61 درصد فسفر و 10 تا 12 درصد نیتروژن است.
روش تولید مونو آمونیوم فسفات
فرآیند تولید مونو آمونیوم فسفات نسبتا ساده است. در روش معمول، نسبت یک به یک آمونیاک (NH3) و فسفریک اسید (H₃PO₄) واکنش داده و مونو آمونیوم فسفات تولید می‌شود.
کاربرد و مزایای مونو آمونیوم فسفات
همانطور که گفته شد این کود جزو کودهای فسفر بالا بوده و حاوی درصد بالایی از فسفر و درصد اندکی از نیتروژن است. مونوآمونیوم فسفات را می‌توانید برای انواع کشت‌های زراعی و درختان میوه استفاده کنید.
بد نیست بدانید که استفاده از کودهای نیتروژنه با درصد بالا مثل اوره در زمان کاشت گیاهان زراعی احتمال افزایش سمیت آمونیاک ناشی از اوره و تاثیر منفی بر جوانه‌زنی بذر را افزایش می‌دهد. سطح پایین نیتروژن در مونوآمونیوم فسفات و عدم وجود آمونیاک آزاد در آن، باعث شده به عنوان یک کود استارتر ایده‌آل درنظر گرفته شود.
براساس جدول مشخصات بالا، pH محلول مونو آمونیوم فسفات اسیدی است و بهترین کود فسفره برای خاک‌های قلیایی با pH بالاست.
در زیر به بعضی از مزایا و کاربردهای مونوآمونیوم فسفات اشاره می‌کنیم.
- حاوی درصد بالای فسفر: این کود با عنوان کود فسفر بالا شناخته می‌شود و معمولا بصورت 0-52-12 فرموله و در بازار عرضه می‌شود.
- حلالیت بالا: این کود حلالیت زیادی در آب داشته و به‌سرعت عناصر خود را در دسترس ریشه گیاهان قرار می‌دهد.
- مناسب‌ترین کود فسفره برای خاک‌های قلیایی: مونو آمونیوم فسفات روی خاک اثر اسیدی دارد و در خاک‌های قلیایی باعث کاهش pH و بهتر شدن شرایط برای جذب عناصر غذایی می‌شود.
- قابلیت مصرف به روش‌های مختلف: این کود به فرم‌های گرانول و پودری تولید می‌شود و قابلیت کودآبیاری و مصرف خاکی و محلول‌پاشی دارد.
- افزایش رشد و توسعه ریشه: این کود باعث افزایش رشد و توسعه ریشه در انواع گیاهان زراعی و باغی می‌شود.
- افزایش کیفیت گلدهی و تشکیل میوه و دانه در درختان میوه و همچنین گیاهان زراعی
- قابل اختلاط با اکثر کودهای شیمیایی
انواع کود مونو آمونیوم فسفات
در بازار عمدتا دو فرم پودری و گرانول کود مونو آمونیوم فسفات عرضه می‌شود که بسته به شرایط و نوع کشت می‌توانید از آنها استفاده کنید. ممکن است بعضی از شرکت‌ها فرم‌های مایع این کود را هم تولید کنند.
- فرم پودری مونو آمونیوم فسفات: مناسب استفاده بصورت کود آبیاری
- فرم گرانول مونو آمونیوم فسفات: مناسب استفاده بصورت پخش و اختلاط با خاک
زمان مصرف کود مونو آمونیوم فسفات
شاید مهم‌ترین قسمت این مقاله، زمان مصرف کود مونو آمونیوم فسفات باشد. این کود بسته به فرم (پودری / گرانول) و همچین نوع گیاه (زراعی / باغی) متفاوت است. در زیر بصورت کلی به این موضوع می‌پردازیم.
بهترین زمان مصرف مونو آمونیوم فسفات در گیاهان زراعی مانند گندم، جو، ذرت، گوجه فرنگی، سیب زمینی و … بصورت زیر است.
- قبل یا حین کاشت بذر یا انتقال نشاء
- یا در زمان جوانه زنی و استقرار اولیه گیاهچه
- اوایل رشد رویشی مانند پنجه‌زنی
زمان مناسب استفاده از مونو آمونیوم فسفات در درختان میوه مانند مرکبات، سیب، گلابی، هلو، شلیل و … شامل چند مرحله است.
- اواخر زمستان تا اوایل بهار: مناسب‌ترین زمان استفاده از مونو آمونیوم فسفات در درختان میوه، اواخر زمستان تا اوایل بهار قبل از بیدار شدن درختان است. این‌کار باعث می‌شود درختان شروع خوبی برای رشد و توسعه ریشه و همچنین گلدهی و تشکیل میوه داشته باشند.
- پس از تشکیل میوه اولیه: یک دور دیگر می‌توانید از این کود در زمان بعد از تشکیل میوه اولیه استفاده کنید. این‌کار باعث می‌شود عناصر لازم برای رشد میوه را فراهم می‌کند.
- در زمان کاشت نهال یا بعد از آن برای رشد و توسعه ریشه و استقرار مناسب نهال
اختلاط مونو آمونیوم فسفات
این کود با اکثر کودها شیمیایی محلول قابل اختلاط است. ولی توجه شود که از اختلاط مونو آمونیوم فسفات با کودهای کلسیمی و منیزیمی داخل یک مخزن خودداری کنید. از ترکیب کودها با سموم شیمیایی خودداری کنید.
روش‌های مصرف کود مونو آمونیوم فسفات
این قابلیت مصرف به روش خاک مصرف، کود آبیاری و محلول پاشی برگی را دارد.
باتوجه‌به اینکه این کود حلالیت بالایی دارد، مناسب‌ترین روش مصرف مونو آمونیوم فسفات کود آبیاری (تزریق در سیستم آبیاری) است.
- اختلاط با خاک: فرم‌های گرانول مناسب پخش روی سطح و اختلاط با خاک هستند. در درختان میوه می‌توانید فرم پودری را هم در قسمت سایه انداز درختان پخش کرده و اقدام به شخم سطحی و سپس آبیاری کنید.
- کود آبیاری: می‌توانید فرم پودری مونو آمونیوم فسفات را به سیستم آبیاری تزریق کنید تا به همراه آب آبیاری وارد مزرعه یا باغ شود.
- محلول پاشی مونو آمونیوم فسفات: این کود را می‌توانید بصورت محلول‌پاشی برگی هم استفاده کنید ولی این یک روش تغذیه تکمیلی است و باید بدانید که برگ محل اصلی جذب عناصر نیست بلکه محل اصلی تغذیه، ریشه است. در زمان‌های کلیدی مثل گلدهی می‌توانید اقدام به محلول پاشی مونو آمونیوم فسفات کنید.
مقدار مصرف کود مونو آمونیوم فسفات
مقدار مصرف این کود بسته به نوع برند، نوع گیاه، شرایط خاک و مرحله رشدی متفاوت است و مقدار دقیق مصرف آن باید بعد از بررسی نتایج آزمایش خاک و گیاه انجام شود. در جدول زیر بصورت عمومی مقدار مصرف کود شیمیایی مونو آمونیوم فسفات درج شده است.
| نوع محصولات | کود آبیاری | خاک مصرف |
|---|---|---|
| گیاهان زراعی مانند گندم، جو، ذرت، برنج، سیب زمینی و … | 5 تا 10 کیلوگرم در هکتار | – |
| درختان میوه مانند سیب، پسته، مرکبات، هلو، شلیل و … | 10 تا 15 کیلوگرم در هکتار | حدود 50 تا 70 گرم برای تک درخت |
| کشت‌های گلخانه‌ای | 3 تا 5 کیلوگرم در هر 1000 مترمربع | – |
برای اطلاع از مقدار محلول پاشی مونو آمونیوم فسفات، به توصیه‌های درج شده در برچسب محصولی که خرید می‌کنید توجه داشته باشید.
معایب کود دی مونو آمونیوم فسفات
همانطورکه در بالا گفتیم این کود یکی از با کیفیت‌ترین کودهای فسفاته است اما یکی از معایب و محدودیت‌های بزرگ مصرف مونو آمونیوم فسفات، قیمت و هزینه بالای آن است که در زمان نگارش این مقاله در مورخ یک آبان 1402 قیمت هر کیسه 10 یا 25 کیلوگرم آن حداقل 1500000 تومان (یک میلیون و پانصد هزار تومان) است.
در روزهای آتی نکات و مطالب جدیدی به این مقاله اضافه خواهد شد. از بخش نظرات همین صفحه با ما در ارتباط باشید.
