یکی از کودهایی که مصرف آن در سال‌های اخیر رایج شده، کود هیومیک اسید است. روزانه کشاورزان زیادی درباره مقدار مصرف، نحوه مصرف، زمان مصرف و درکل شناخت کودهای هیومیک اسید سوال می‌کنند.
در این مقاله به تمام سوالات مرتبط با کودهای هیومیک اسید پاسخ داده خواهد شد. ولی قبل از هرچیزی یک قدم به عقب برگشته و نگاهی به دسته‌بندی کلی کودها داشته باشیم.
دسته‌بندی کودهای کشاورزی براساس عملکرد آنها
کودهای کشاورزی براساس اینکه در گیاه یا خاک چه کارکردی دارند، در 3 دسته کلی قرار می‌گیرند.
- کودهای تامین کننده عناصر غذایی
- کودهای مکمل
- کودهای اصلاح کنده خاک
کودهای تامین کننده عناصر غذایی مورد نیاز گیاه
کودهای تامین کننده عناصر غذایی مهم‌ترین و رایج ترین نوع کودهایی هستند که در کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این کودها بصورت مستقیم یا غیرمستقیم عناصر غذایی را در اختیار گیاه قرار می‌دهند. کودهای شیمیایی در دسته کودهای تامین کننده عناصر غذایی قرار می‌گیرند. انواع کودهای نیتروژنه، فسفره، پتاسه، گوگرد و…
کودهای زیستی-میکروبی هم در این بخش قرار می‌گیرند که بصورت مستقیم با افزایش حلالیت عناصر نامحلول، آنها را در محیط ریشه آزاد می‌کنند تا جذب گیاه شود.
کودهای مکمل
همانطور که از اسم این کودهای پیداست، کودهای مکمل نقش تکمیل کننده در کنار کودهای تامین کننده دارند. ترکیبات ویتامینه، اسیدآمینه‌ها، کودهای سیلیکون، کودهای ضد تنش مانند سالیسیلیک اسید و … ازجمله کودهای مکمل هسند. این ترکیبات جزو عناصر مورد نیاز ضروری برای گیاه نیستند اما در فرایندهای مختلف داخل سلول گیاه به کار می‌روند. به عنوان مثال کودهای سیلیکون نقش مهمی در افزایش مقاومت گیاهان زراعی در برابر خوابیدگی ساقه دارند.
کودهای اصلاح کننده و به‌ساز خاک
این کودها ساختار فیزیکی و شیمیایی خاک را بهبود می‌دهند که یکی از اثرات این کار، افزایش جذب عناصر غذایی موجود در خاک است. هیومیک‌اسیدها، کمپوست‌ها و ورمی‌کمپوست‌ها جزو کودهای اصلاح کنده و به‌ساز خاک هستند.
توجه شود که این کودها دارای ارزش غذایی نیستند، بلکه بطور غیرمستقیم در فعال‌سازی پتانسیل خاک و افزایش جذب عناصر توسط گیاه نقش ایفا می‌کنند. به عنوان مثال کوهای هیومیک اسید با کاهش pH خاک و افزایش ظرفیت تبادل کاتیونی باعث افزایش دسترسی ریشه گیاه به عناصر موجود در خاک و افزایش جذب آنها می‌شود.
کودهای اصلاح کننده خاک مانند کودهای دامی و هیومیک اسیدها و کودهای مکمل مانند اسیدآمینه‌ها نمی‌توانند تمام نیاز گیاه به عناصر غذایی را برطرف کنند و برای اینکار حتما باید از کودهای تامین کننده مانند کودهای شیمیایی استفاده کرد.
در مقالات قبلی بطورکامل به شناخت انواع کود کشاورزی پرداختیم که مطالعه آن خالی از لطف نیست.
حال به کودهای هیومیک اسید بپردازیم.
کود هیومیک اسید چیست؟
زمانی که بقایایی گیاهی و حیوانی در داخل خاک با فعالیت میکروبی تجزیه می‌شوند، ماده آلی تولید می‌شوند. این ماده آلی دوباره به ساختارهای ریزتر قابل تجزیه است. هوموس یا گیاخاک بخش غیرقابل تجزیه ماده آلی است که دربرابر فعالیت‌های میکروبی و تجزیه مقاوم است.
زمانی که ماده آلی شروع به تجزیه می‌کند، نهایتا ماده‌ای به نام هوموس یا گیاخاک باقی می‌ماند. هوموس‌ها ترکیباتی پایدار و مقاوم در برابر تجزیه هستند که خود از سه جزء هیومیک اسید، فولویک اسید و هیومین تشکیل شده‌اند.
مزایای استفاده از کودهای هیومیک اسید در کشاورزی
بهبود ساختار خاک: اسیدهای هیومیک باعث حفظ ساختار و یکپارچگی خاکدانه‌ها می‌شوند. این کار باعث تهویه مناسب خاک، حفظ آب، نفوذ بهتر ریشه و افزایش رشد گیاه می‌شود.
حفظ مواد غذایی در خاک: هیومیک اسیدها ظرفیت تبادل کاتیونی (CEC) بالایی دارند و این ظرفیت به آنها اجازه می‌دهد تا مواد غذایی ضروری مثل پتاسیم، کلسیم و منیزیم را برای جذب گیاه نگه دارند و از شستشوی آنها جلوگیری کنند تا در دسترس ریشه قرار بگیرند.
قابلیت کلات‌کنندگی عناصر غذایی: هیومیک اسیدها می‌توانند ریزمغذی‌هایی مثل آهن و روی را کلات کرده و آنها را در دسترس گیاه قرار دهند. این موضوع در خاک‌های قلیایی با pH بالا اهمیت زیادی دارد.
افزایش رشد ریشه: اسیدهای هیومیک می‌توانند رشد ریشه را تحریک کنند و در نتیجه رشد و توسعه ریشه سالم، جذب آب و مواد غذایی هم تسهیل می‌شود. شاید هیومیک اسید، این کار را با تنظیم pH انجام می‌دهد. به طور کلی رشد و توسعه ریشه گیاهان در خاک‌های با pH 6.5 تا 7.5 بهتر است. این به این دلیل است که بیشتر مواد مغذی در این محدوده pH برای گیاهان در دسترس است.
تنظیم pH خاک: این ترکیبات می‌توانند pH خاک را در محدوده بهینه برای رشد گیاهان نگه دارند. اکثر خاک‌های ایران قلیایی هستند و این کودها بواسطه اسیدی بود، باعث کاهش pH و افزایش جذب مواد غذایی می‌شوند.
علاوه‌بر مواردی که گفته شد، کودهای هیومیک اسید، باعث افزایش فعالیت میکروارگانیسم‌های مفید و پالایش خاک از عناصر سمی می‌شوند
انواع کود هیومیک اسید
فرم‌های مختلفی از هیومیک اسیدها تولید و به بازار عرضه می‌شوند. فرم‌های مایع و پودری، رایج‌ترین فرم کود هیومیک اسید است. بعضا این کود به فرم گرانول نیز عرضه می‌شود. بسته به فرم این کودها را می‌توان بصورت خاکی یا کودآبیاری مصرف کرد.
اینجا قصد داریم دسته‌بندی دیگری از هیومیک اسیدها را خدمت شما توضیح دهیم که در کمتر منابعی به آن اشاره می‌شود.
- هیومیک اسیدهای خالص: این کودها درصد بالایی از هیومیک اسید را دارند.
- هیومیک اسیدهای غنی‌شده: این کودها علاوه‌بر هیومیک اسید، حاوی عناصر غذایی دیگر هستند.
اگر هیومیک اسید را با هدف اصلاح خاک مصرف می‌کنید حتما باید فرم خالص آن را تهیه کنید. فرم غنی‌شده چندان برای اصلاح خاک مناسب نیستند.
بهترین روش استفاده از کودهای هیومیک اسید
کشاورز عزیز اگر بخش اهمیت و مزایای هیومیک اسیدها را در بالا خوانده باشید، کلیدواژه پرتکرار آن بخش “خاک” بود. و همانطورکه در بخش‌های ابتدایی مقاله ذکر کردیم، این کودها جزو کودهای اصلاح کننده خاک هستند.
الان خودتان باید جواب سوال “بهترین روش استفاده از هیومیک اسید چیست؟” را دریافت کرده باشید. بهترین و موثرترین روش استفاده هیومیک اسید، خاک مصرف و کودآبیاری است.
بعضی افراد روش محلول‌پاشی برگی هیومیک اسید را توصیه می‌کنند! باید بدانید که احتمال جذب هیومیک اسید از طریق برگ بسیار پایین است. بافرض اینکه جذب برگ شود، کارکردی داخل گیاهان ندارد! اگر جایی اثر مثب محلول پاشی این کود گزارش شد، بدانید که اثر هیومیک اسید نبوده، بلکه این اثر به واسطه مواد همراه این کود(هیومیک اسید غنی‌شده با سایر عناصر غذایی) بوده است.
زمان مناسب استفاده کودهای اسید هیومیک
کود هیومیک اسید را می‌توان در تمام مراحل رشد گیاه، استفاده کرد. با این حال، بهترین زمان استفاده از این کود، قبل از کاشت یا در ابتدای فصل رشد است. در ادامه به چند مورد از زمان استفاده کود هیومیک اسید اشاره می‌کنیم:
- در زمان کاشت بذر یا انتقال نشاء گیاهان زراعی
- اوایل بهار یا اوایل رشد درختان میوه
- قبل و بعد از بارندگی‌های شدید برای جلوگیری از شستشوی عناصر غذایی
- در ترکیب با کودهای دیگر برای افزایش و بهبود جذب عناصر غذایی موجود در کودها
- اواخر پائیز برای بهبود رشد و توسعه ریشه درختان
- درطول فصل رشد برای اصلاح خاک و سلامت مداوم خاک و گیاه
مقدار مصرف کود هیومیک اسید
مقدار مصرف هیومیک اسید بسته به فرم کود، روش مصرف، زمان مصرف، نوع گیاه و پارمترهای دیگر کاملا متغیر است. بهترین توصیه برای این مورد، مطالعه اطلاعات برچسب روی محصول است.
اختلاط هیومیک اسید با کودهای دیگر
کود هیومیک اسید، با اکثر کودهای دیگر، قابل اختلاط است. با این حال، بهتر است قبل از اختلاط، دستورالعمل‌های روی برچسب کودها را به دقت مطالعه کنید. بعضی از آنها قابلیت ترکیب با هیچگونه کودی را ندارد.
استفاده از اسید هیومیک همراه با سایر کودها می‌تواند اثربخشی جذب مواد مغذی کودها توسط گیاهان را افزایش دهد.
هیومیک اسید قابلیت ترکیب با با کودهای نیتروژنه، فسفره و پتاسه، ریزمغذی‌هایی مانند آهن، روی و منگنز را دارد. این کود با اسید کردن محیط به جذب بهتر ریزمغذی‌ها کمک می‌کنند و همچنین با عمل کلات‌کنندگی، مانع شستشو و هدر رفت آنها می‌شود.
