در بسیاری از گیاهان گلدار، فرآیند تولید مثل تحت تأثیر مکانیسم‌های ژنتیکی خاصی قرار دارد که بر تنوع ژنتیکی و بقای گونه تأثیر می‌گذارند. از جمله این مکانیسم‌ها، خودناسازگاری (Self-incompatibility) و آپومیکسی (Apomixis) هستند که هر یک نقش مهمی در تنظیم تولید بذر و سازگاری گیاهان با محیط دارند.
خودناسازگاری در گیاهان چیست؟
خودناسازگاری یک سازوکار ژنتیکی است که از لقاح خودی (بین دانه گرده و تخمک یک گیاه یکسان) جلوگیری می‌کند. این فرآیند باعث افزایش تنوع ژنتیکی در جمعیت گیاهان می‌شود و اغلب از طریق تعامل بین ژن‌های خاصی در دانه گرده و مادگی کنترل می‌شود.
دو نوع اصلی خودناسازگاری:
- خودناسازگاری گامتوفیتی
- خودناسازگاری اسپوروفیتی
آپومیکسی چیست؟
آپومیکسی فرآیند تولید بذر بدون لقاح است. در این روش، جنین بدون ترکیب ژنتیکی با سلول نر ایجاد می‌شود و حاصل آن فرزندی است که از نظر ژنتیکی مشابه گیاه مادر است. این ویژگی در برخی گیاهان زراعی و وحشی مشاهده می‌شود و کاربردهای بالقوه‌ای در اصلاح نباتات دارد، چرا که امکان حفظ صفات مطلوب در نسل‌های بعدی را فراهم می‌سازد.
انواع آپومیکسی:
- آپوسپوری (Apospory)
- دیپلو‌سپوری (Diplospory)
- جنین‌زایی رویشی (Adventitious embryony)
در این پاورپوینت، به‌صورت خلاصه و تصویری به بررسی مفاهیم ژنتیکی مربوط به خودناسازگاری و آپومیکسی پرداخته شده است. این فایل برای دانشجویان، پژوهشگران و علاقه‌مندان به علوم گیاهی و اصلاح نباتات بسیار مفید خواهد بود.
